कलाकार कलाकार
नावात मोठे रहस्य दडलेले आहे. मातीला आकार देणारा कुंभार. शिल्पाला आकार देणारा शिल्पकार. लोहाला आकार देणारा लोहार. शैक्षणिक प्रसार करणारे शिक्षण महर्षी. समाजात संबोधन प्रबोधन प्रचार आणि प्रसार करणारे समाजसेवक. असे विविध विभागात काम करणारे कार्यकर्ते लोक आपण बघतो. काही ध्यानात राहतात काही विसरून जातात. कारणं आपल्याला चांगले पचत नाही रूचत नाही मग विचार खुडणयाचे काम आपणच करतो कारण समोर असणारा आपल्या ध्यानात राहतो पण पडद्याच्या मागे असणारे काळाच्या ओघात गायब होतात कारणं त्यांचे कार्य चांगले असते आज पुरस्कार प्रमाणपत्र याचे वाटप त्यांचे कार्य न बघता तो कोणाचा कार्यकर्ता आहे हे प्रामुख्याने बघितले जाते किती वाईट आहे बघा ?
आपल्या पूर्वीच्या काळात कलाकार हे फक्त पोट भरण्यासाठी व समाजांत प्रबोधन समाजहिताची आपली जबाबदारी आहे अशी भावना मनात घेवून कार्य करत होते गोपाळ गोलहा. / दांगट / नंदिबैलवाले. / मदारी / सापगारूडी / वासुदेव. / भविष्य कथन करणारे / मनकवडी. / कुडमुडे जोशी. / डमरूवाले / भिक्षेकरी / सोंग घेवून मनोरंजन करणारे / औषध उपचार करणारे / तमाशा / लोकनाट्य. /गोंधळी/बहुरुपी/ जागरण/ पोपटवाले / डोंबारी /पांगूळ/ डवरी / असवलाचा खेळ करणारे / भजन कीर्तन /लग्नात नाचणारे / वरातीपुढे बत्ती डोक्यावर घेऊन / भारुडे. / अशा अनेक जातींचे जमाती मनोरंजन व कला यामाध्यमातून जनजागृती करत होते हे सर्व लोक मागास प्रवर्ग अनुसूचित जाती जमाती भटक्या विमुक्त जाती याची परस्थिती बेताची असायची गरिबी नशीबाला पुजलेली. पोट भरल तरी बस असा विचार करणारी महाराष्ट्र मध्ये भटक्या विमुक्त जाती २८ भटक्या तर १४ विमुक्त जाती नोंद आढळते भारतात ११ कोटी पेक्षा जास्त भटक्या जमाती आहेत काही कागदावर आल्या काहींची नोंद झाली नाही महाराष्ट्रात भटक्या विमुकताची लोकसंख्या ७३ लाखांच्या आसपास जाते अशा भटक्या विमुक्त जमातींचे स्वरुप प्रस्थापित समाजापेक्षा फार वेगळे आहे भटकंती हेच त्यांचे जीवन आहे अर्थार्जनासाठी नव्हे तर पोट भरण्यासाठी त्यांना हे गाव ते गाव मनोरंजन कला सादर करत फिरावे लागते देशाला स्वातंत्र्य मिळाले तरी पारंपारिक जातपंचायतीला त्यांना सामोरे जावे लागते रुढी प्रथा पारंपारिक व्यवसाय यातच अडकलेले आहे पूर्वग्रह काम मिळत नाही. भीक कोण देत नाही. शेती नाही. गाव नाही. कायमचा निवारा नाही. शिक्षण अभाव. समाजव्यवस्थेत हे घटक उदरनिर्वाह साठी भटकू लागले या भटकणारया घटकांचे किंवा समूहाचे गटांचे अध्यात्मिक भटके मनोरंजन करणारे भटके आणि जनावरांच्या पालनपोषणासाठी भटकणारे भटके असं वर्गीकरण झाले स्थिर समाजाची अध्यात्मिक गरज भागविण्यासाठी काही समूह गट भटकंती करत होते अध्यात्मिक गरज भागवून पसा कुडचा धान्यावर आपला उदरनिर्वाह करणारे कलाकार
गेल्या काळात गावात जत्रा यात्रा असायच्या. भाकरी घाला तमाशा करणारे कलाकार आपण बघितले आहेत त्यांचा उद्देश फक्त पोट भरण्यासाठी नव्हता तर समाजाला अनमोल संदेश येणार्या काळातील धोके यापासून सावध करणे हा होता. पहाटे पहाटे दाण पावलं दाण पावलं असा संदेश देणारे वासुदेव पिंगळे. हे कलाकार यांचा यामागचा उद्देश होता की पहाटे लवकर उठा निरोगी स्वच्छ हवा घ्या आणि आरोग्य सुदृढ ठेवा हे होते कलाकार. शिवाजी महाराज काळात गोंधळी ही एक कलाकार जमात होती त्यांची कला सादर करण्यामागे वेळोवेळी होणारे हल्ले कोणाकडून केव्हा हल्ला होणार हे गोंधळ सादर करणारे हाडांचे कलाकार आम्ही पाहिले आहेत. पाऊसाचे भविष्य सांगणारे नंदिबैलवाले. येणारा पाऊस केव्हा पडेल आपण विश्वास किती ठेवायचा हे आपण ठरवू सापांचे खेळ करून आपल्याला सापाबधदल समज गैरसमज सांगणारे सापांना मारू नका सांगणारे सापगारुडी हे होय. पोपटवाले. याया भविष्य सांगतो हे सांगणारे भविष्य वाले तर कोणी प्राण्यांपासून भविष्य कथन करणारे. दुरवर उभे राहून एकाच्या बोटांच्या हालचाली वर शब्द ओळखणे याला मनकवडी असे संबोधले जाते. वाचतो गा डोंबारी असे म्हणत दोरीवर उड्या मारणारे. दांडपट्टा घोडेस्वारी तलवारबाजी असे मैदानी खेळ करणारे कलाकार हे आपल्यातच होते. माकड उड्या या माध्यमातून लहान मुले यांचें व मोठया माणसांचे मनोरंजन करणारे कलाकार. अस्वलाच्या खेळ करणारे कलाकार.
आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले आणि मग आपल्यात व आपल्या समाजव्यवस्थेत क्रांतीकारक बदल झाले शिक्षणाचा प्रसार झपाट्याने झाला ज्ञान विज्ञान तंत्रज्ञान कक्षा नववीन शोध लावले गेले जसे. टेलिफोन / टेलिव्हिजन. / मोबाईल. /सिनेमा थिएटर /बॅन्ड/ डाॅलबि / झांज पथक / लग्नात विधुत रोशनाई / लॅपटॉप / नाटक थिएटर / चित्रपट / असे अनेक कृत्रिम मनोरंजन करणारी सेवा अंमलात आली त्याचवेळी या पोटासाठी जनहितासाठी जनप्रबोधन करणार्या भटक्या विमुक्त जातीचा पारंपरिक व्यवसाय मारला गेला विज्ञान क्रांतिमुळे नशिबाचा किंवा भाग्याचा संबंध नाहिसा झाला ती कल्पना भ्रामक आहे भटक्या जमातीनी मात्र आपला पारंपरिक मनोरंजन व्यवसाय घालवावा स्थिर समाजाची गरज भागविणारे कलाकार उघड्यावर पडले समाजाच्या दया बुध्दी वर भीक मागून जुनी कापडे गोळा करणे मोलमजुरी कष्टाची कामे शोधने. असे व्यवसाय कलाकारांना निकृष्ट जीवन जगण्याची वेळ आली जनावरांच्या चराईसाठी भटकणाऱ्या जमातींची अवस्था याहिपेक्षा दयनीय झाली जनावरें चरण्यासाठी कुरणे बाकिच नाहीत जागोजागी सिमेंट जंगले तयार झाली त्यामुळे जनावरांचे खेळ करून आपला उदरनिर्वाह करणारे यांना जगणे कठीण झाले त्यांनी पोटाची खळगी भरण्यासाठी खडी फोडणे. रस्ते तयार करणे. अशी अंगमेहनतीची कामे शोधायलाच सुरूवात केली रोजगार कमतरता यामुळे ग्रामीण भागात राहणे अवघड झाले मग यांनी शहराकडे स्थलांतर करायला सुरुवात केली शहरात राहण्याचा मोठा प्रश्न मग झोपडी बांधून राहण्यास सुरुवात केली त्यातूनच शहरात झोपडपट्टी वास्तव्य. काळाबाजार. दारु. गुंडगिरी. तयार झालीं आठराविशव दारिद्र्य शिक्षण लाचार. भिकार यांचे. जीवन जगणे त्यामुळे या कलाकार व त्यांची मुल गुन्हेगारी क्षेत्राकडे वळली आणि एक गुन्हेगार विश्व तयार झाले याला आपण कारणीभूत आहोत आज जुने पारंपारिक मनोरंजन बघायला मिळत नाही ही वास्तविकता अगदी वाईट आहे
२२/२३ /२०२० रोजी आपल्याकडे कोरोना सारख्या महाभयंकर महामारी संकटाने आपल्या गावात तालुका जिल्हा राज्य देशात यात प्रवेश केला आणि चालू गाडीला घुणा लागावं तसं धावपळ करणारी जगण्यासाठी मिळविणारी सर्वसामान्य जनता टाळेबंदी मुळे घरातच अडकून पडली काम नाही त्यामुळे हातात पैसा नाही त्यामुळे त्यांच्या वर व त्यांच्या कुटुंबावर उपासमारीची वेळ आली होती त्यात लग्न जावळ मुंजी. व अन्य सण संभारभ यांचेवर अवलंबून असणारे कलाकार मांडववाले. भांडी वाले. लग्न कार्यालय. लग्नात विधुत रोशनाई करणारे व अन्य या व्यवसायावर अवलंबून असणारे कामगार मालक त्यांचेवर व त्यांचे कुटुंबावर उपासमारीची वेळ आली होती कलाकार कामगार मालक हे अक्षरशः रस्त्यावर आले होते आपली व आपल्या कुटुंबाची उपासमारीची वेळ बघून काहीजणांनी आत्महत्या सारखें मार्ग निवडले
शासनाने सर्व क्षेत्रातील लोकांसाठी विविध मंडळे स्थापन केली आहेत पण आपल्या तरुणाईच्या काळात सर्वांचे मनोरंजन करणारे कलाकार ज्यावेळी वयोवृद्ध होतात त्यावेळी त्यांचेवर येणारी वेळ अतिशय वाईट आहे एक वेळ पट्टीचा कलाकार रस्त्यावर भीक मागताना चहा द्या तंबाखूला दोन रुपये द्या. घरच्यांची मदत नाही घराची मुल जबाबदारी घेण्यास तयार नाहीत शासनाच्या नियमानुसार ६०/ वर्षात एकदा अधिकारी व कर्मचारी निवृत्त होतो त्याला पुढचे आयुष्य जगता यावे यासाठी शासन थोडीकाहोईना पेन्शन देते तसी तरतूद कलाकारांच्या बाबतीत करता येणार नाही का ? ६० वर्षाचा व्यक्ति सर्व शासकीय योजनेतून बाद होत असेल तर त्याला मतदानाचा अधिकार कशासाठी त्यांचे मतदार यादीतून नाव वगळून टाका. कलाकार जगला पाहिजे नाहीतर कला व कलाकार गोष्टींच्या रूपाने सांगावें लागतील.
आत्ता जादा लिहित नाही लिहताना कोणाच्या आत्मसन्मानाला काही अगाध झाला असेल तर माफी असावी
समाजसेवा बंद आंदोलन मोर्चा उपोषण रस्ता रोको आंदोलन निवेदन तक्रार अर्ज मागणी अर्ज प्रचार प्रसार प्रसिध्दी जाहिरात वाचन लेखन संबोधन प्रबोधन आणि मग नेतृत्व करण्यासाठी
बांधकाम कामगार व इतर श्रमजीवी कर्मचारी युनियन इस्लामपूर
रुग्ण हक्क व अधिकार समिती सांगली जिल्हा
रेशन अधिनियम कायदा २०१३ रक्षक समिती सांगली जिल्हा
मौलाना आझाद विचार मंच सांगली जिल्हा
माहिती अधिकार नियोजन समिती सांगली जिल्हा
संस्थापक अध्यक्ष अहमद नबीलाल मुंडे
९८९०८२५८५९
वाचा
No comments:
Post a Comment