म्हणा मी भारतीय
अनुसूचित जाती जमाती भटक्या विमुक्त जाती इतर मागासवर्गीय आदिवासी अल्पसंख्याक बहुसंख्यांक पांढरपेशा जाती. शेतकरी जाती. कष्टकरी जाती दलित हरिजन. उच्च वर्गीय. मध्यमवर्गीय. कनिष्ठ वर्गीय श्रीमंत गरीब. अशी विविध माध्यमातून आणि आपल्या भारतीय संस्कृतीत प्रत्त्येक व्यवसायावरुन कामावरून विविध जाती तयार झाल्या म्हणजे जातींचा तिढा आजचा नाही पहिल्यापासून आहे म्हणजे आपले जीवन आपले राजकारण समाजातील चाली रिती सामाजिक कार्यक्रम सणवार मंगल कार्य दहन दफन हे सर्व आपल्या जात वर्गवारी वरुन केले जातात. म्हणजे काही केले तरी जात वर्गवारी याची किड आपला पिच्छा सोडत नाही. शासन विविध योजना जाहीर करतय मग त्या समाजाच्या असोत. शैक्षणिक योजना आर्थिक सक्षमीकरण योजना संस्कृतीक. अशा एक नाही अनेक योजना राबविल्या जातात पण त्यात सर्वात मोठा साप सोडला जातो तो म्हणजे मागासवर्गीय सुतगिरणी. अनुसूचित जाती जमाती सुत गिरण्या. मजूर सोसायट्या. विविध समाजासाठी आर्थिक योजना पण त्याला वर्गवारी ठरलेली आहे. यामुळे गोरगरीब कुटुंबातील मुल जातीच्या तेढामुळे. त्यांना आज नोकरी नाही शैक्षणिक सवलती नाहीत. कोणताही लाभ घेण्यासाठी जातींचा दाखला नाही. यामुळे जात वर्गवारी रद्द करण्याची गरज आहे. आपणाला आपल्या जातीबद्दल गर्व आहे पण आज या मुद्द्याचा. बाजार मांडला आहे. राजकारण केले जात आहे. जातींचे भांडवल करून आपल्याला आपसात लढवले जात आहे म्हणजे योजना आहे कागदावर जातीच्या नावाखाली गोरगरीब मुल जातीच्या दाखल्या अभावी आज जगण्यासाठी व आपल्या कुटुंबांचे पालनपोषण. करण्यासाठी मिळेल ते काम करून जगत आहेत. ज्यांना या वर्गवारी लाभ घेण्यासाठी लागणारे जातीचे दाखले नेत्यांच्या बगलबच्चे यांना मिळतातं पण ज्यांना खरच गरज आहे त्यांना. 1967 चा पुरावा दाखवा. तुमच्या रक्ताच्या नात्यात कोणाचा जातीचा दाखला आहे का. आत्ता मला सांगा 1967चा काळ हा शिक्षणात मागास असेल त्यावेळी आमचें पूर्वज अडाणी अशिक्षित रानटी असल्यामुळे पोटासाठी हे गाव ते गाव फिरणारे होतें मग त्यांना कुठला जातीचा दाखला माहीत. कसल असत जात प्रमाणपत्र. कोणता पुरावा आपणांस व आपल्या येणार्या पिढीला उपयोगी पडेल असे त्यांना माहीत होते का. म्हणून म्हणतो जात वर्गवारी रद्द करा आणि" मी भारतीय म्हणा. " आणि सर्व बिगर जातीच्या आधारावर मोकळे करा . "आरक्षण नको. " ज्या मुलांत धमक असेल तोच नोकरी मिळविल.
संविधानात कलम १५(४)!व १६(४) यांचा आधार घेऊन देशभरात ओबीसी समाजाला २७/टक्के शिक्षण व नोकरी देण्याचा निर्णय होते मात्र या धर्तीवर राजकीय आरक्षण दिले जाऊ शकत नाही. सामाजिक व शैक्षणिक मागासलेपण हे राजकीय मागासलेपणा पेक्षा वेगळे आहे. सामाजिक व शैक्षणिक दृष्ट्या मागास समाज राजकीय दृष्ट्या मागासच आहे असे नाही. आणि आज जर हे सिद्ध करायचे असेल तर ओबीसी समकालीन वस्तुस्थिती अभ्यास करणे आणि माहिती घेणें महत्वाचे आहे राज्य सरकारने १९९४ साली ओबीसी स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये २७/टक्के आरक्षण देताना कोणताही ठोस पुरावे नसल्यामुळे कागदोपत्री पुरावा सादर करता आला नाही. अशा पळवाटा काढून आपल्या डोळ्यात धूळफेक केली जात आहे. म्हणजे एका बाजूला योजना आणि दुसरीकडे जात वर्गवारीचे भांडवल करावयाचा प्रकार चालू आहे. म्हणून मी म्हणतो. "मी भारतीय म्हणा "
जात हा आपल्या सामाजिक वास्तवाचा एक भाग आहे. आपल्या समाजातील सर्वात मोठा घटक असलेला हिंदू समाज हा जातींचा मिळून बनलेला आहे. जातीशिवाय व्यक्तिचा विचार करणे आपल्याला सहसा जमत नाही. अशा जातीबद्द समाजात आपण राहत असल्याने आपल्या वैयक्तिक/खाजगी जीवनातही आपण आपले रागलोभ पूर्वग्रह आपल्या महत्वकांक्षा या सर्व बाबी जातीला जोडून घेतो. आपल्या घरगुती जीवनावर जातच नव्हे तर पोटजातीचाही प्रभाव असतो. आपण त्या त्या जातीच्या चालीरीती समजुती सणसंभारभ. धार्मिक विधी उपचार या सर्वांचे पालन करत जातो. आपल्या जातींचा. पोटजाती चां. जातपरंपरा आपल्याला सुप्त अभिमान असतो. आपली भाषा. आपले संस्कार यांच्यावर आपल्याही नकळत जात आणि पोटजाती प्रभाव असतो. समोर आलेल्या माणसाच्या जातीबद्दल/ पोटजाती बद्दल. आपल्याला जिज्ञासा असते. आपला समाज इतका जातीबद्द आहे की अनेक वेळा आडणावरुन समोरच्या व्यक्तीच्या जातींचा आपण अंदाज लावतो पण आपण भारतीय आहोत हे आपण विसरतो शिवाय समोरच्या माणसाला. "म्हणजे तुम्ही अमक्या जातींचे का"? असेही बरेचसे निःसंकोचपणे विचारतो विचारणारा आणि सांगणारे मनात जात पक्की घर करून बसली आहे. त्यामुळे यांत कोणाला फारसे गैर वाटत नाही. जसा मी अमक्या गावचा अमुक घराण्यातील. अमुक कुळातील. तसाच सर्वात मोठा भाग म्हणजे मी अमुक एक जातींचा. असे म्हणले वर त्या जातींचे वैशिष्ट्य त्यांच्यात असणारा हे धरूनच चालतो. स्वभाव वैशिष्टे संस्कार. चालीरीती. इतकेच काय दैवतांचे आपण जातवार वर्गवारी आपणच करतो याचाच अर्थ कमी-अधिक प्रमाणात आपण जातीच्या आणि पोटजाती यांची चौकट तयार करतो आपल्या अपेक्षा. नातेसंबंध. कुळधर्म. इत्यादी सर्व गोष्टी जातीच्या कोंदणात सीमित असतात. आपल्या समाजाची जातीच्या आधारें विभागणी झाली आहे जातीव्यवस्था ही आर्थिक स्तरावर अनुभवाला येते.
पूर्वीच्या काळात तर जातिनिहाय व्यवसाय परंपरा अस्तित्वात होती. आता आधुनिक काळात त्या परंपरेत खंड पडल्यासारखे दिसते. पण कोणत्या जातीचा आज कोणते व कशा प्रकारचे व्यवसाय करतात हे आपण पाहिले तर जातीच्या प्रभावाची आपणास कल्पना येईल अंगमेहनतीचया किंवा शारीरिक कष्टाची कामामध्ये उच्च मानलेल्या जातीचे लोक सहसा आढळत नाहीत. ओझी वाहणे झाडलोट करणे. सफाई. धुणीभांडी करणे. या व्यवसाय करणारे लोक उच्च जातींचे समजले जात नाहीत. म्हणजे. "उच्च" व "पांढरपेशे " व्यवसाय यांचें एक समिकरण तयार झाले आहे. कचेरीत काम. टंकलेखन. कारकुन. पर्यवेक्षण. बॅंकिंग. व्यवस्थापन. शिक्षण. वैद्यकीय. व्यवसाय. "प्रतिष्ठेचे "चे व्यवसाय माणले जातात यात वरच्या जातींचा भरणा जास्त असतो. कौटुंबिक. सामाजिक वातावरणाचा परिणाम म्हणून आणि इतर घटकांमुळे या जातींचा कल अशा व्यवसायाकडे जास्त असतो. अशा व्यवसायात त्यांना संधीही जास्त मिळतात आणि त्याचा फायदा घेणेही या जातीच्या व्यक्तिंना सहज शक्य असते. तसेच मध्यम जाती या प्रामुख्याने शेती व्यवसायाशी संलग्न असतात. त्यांच्याकडे बहुतेक वेळा जमीन मालकी असते. ग्रामीण अर्थव्यवस्था नेतृत्व त्यांच्याकडे असते. शेती. सहकार. शेतीवर आधारित उद्योग. शेती विकास कामे. यांच्यामध्ये. "शेतकरी जाती " म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या मध्यम जातींचा वरचष्मा असतो. राहता राहिल्या मागासलेल्या जाती. आपल्या समाजात त्यांना कनिष्ठ माणले जाते. त्यामुळे त्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी अडथळे येऊन त्या मागासलेल्या अवस्थेत राहिल्या विशेषतः पूर्वी अस्पृश्य गणल्या जाती "दलित जाती " म्हणून ओळखल्या जातात. भारताच्या राज्यघटनेही " अनुसूचित जाती" म्हणून अशा दलित जातींची स्वतंत्रपणे वर्गवारी केली आहे. तेव्हा दलित जाती. भटक्या जाती जमाती. इतर मागासवर्गीय जाती यांच्या वाट्याला पांढरपेशे व्यवसाय फारसे येत नाहीत. आणि त्यांच्याकडे जमीन मालकी नसते. मग त्यांच्या वाट्याला कोणती कामे येतात ? ग्रामीण भागातील शेतात मजुरी. आणि शहरात अंगमेहनत कामे. कष्टाची कामे. नोकर्या कनिष्ठ स्तरावरील पदे यांवर या जातींना समाधान मानावे लागते. पांढरपेशा जाती शेतकरी जाती आणि कष्टकरी जाती अशी जात व्यवस्था आणि व्यवसाय यांची जुळणी झालेली दिसते.
जातीबद्दल बरेच काही बोलले जाते जातीमुळे होणार या अन्यायामुळे जातीव्यवस्था नष्ट व्हायला पाहिजे असेही मत आहे. जातीमुळे आप आपसात दुरावा निर्माण होतो पण हे सर्व असुनही आपल्यापैकी बहुतेक जण जातीला चिटकवून राहतात. जात व जातींचे आचार सोडायला आपण फारसं उत्सुक नसतो कारणं आपल्यात व आपल्या डोक्यात असणारा जातींच भूत मग जातीमुळे मग ती कोणतीही असो-काही फायदे मिळतात. असे आपल्याला वाटते. उदा. जातीमुळे आपण बिरादरी यांच्याशी जोडतो. उच्च जातीच्या जातीमुळे त्यांना प्राप्त होणारे श्रेष्ठत्व हा महत्वाचा भावनिक घटक असतो. परंपरा घराणेशाही वरच्या जातींचा माणूस आपण माणूस आपण श्रेष्ठ आहोत असे धरून चालतो. जातीमुळे माणसाला प्रतिष्ठा प्राप्त होते. उच्च जातींना उत्तम सुविधा चांगल्या संधी आणि प्रतिष्ठेचे व्यवसाय मिळतात. त्यांना करावा लागणारा संघर्ष व्यवहारिक फायदयामुळे बराचसा सुसह्य होतो. शेतकरी जातींना जमीन आणि तत्सम इतर लाभ. मिळतील अशी शक्यता यांच्यामुळे आपण जातींमध्ये अडकून पडतो. जातीच्या अभियानातून आपला दृष्टिकोन आकार घेतो. म्हणजेच स्वजातीय बद्दल आपल्याला जवळीक वाटू लागते आणि इतर जाती बद्दल आपण थोडे सांक्षाक बनतो. उच्च जातीना त्यांच्या जात वर्गवारी मुळे बरेच फायदे मिळतात. पण जातिसंसथा असणारच ती धरमाचाच एक भाग असतो. यासारख्या अपसंमजामुळे इतर जातीसुधदा इतर जाती सुध्दा जातिवयसथेची चौकट मान्य करतात आणि करावी लागते
म्हणून"म्हणा मी भारतीय " त्याशिवाय आपल्या मुलांचे भवितव्य उजाळणार नाही.
समाजसेवा बंद आंदोलन मोर्चा उपोषण रस्ता रोको आंदोलन निवेदन तक्रार अर्ज मागणी अर्ज प्रचार प्रसार प्रसिध्दी जाहिरात वाचन लेखन संबोधन प्रबोधन आणि मग नेतृत्व करण्यासाठी
बांधकाम कामगार व इतर श्रमजीवी कर्मचारी युनियन इस्लामपूर
रुग्ण हक्क व अधिकार समिती सांगली
रेशन अधिनियम कायदा २०१३ रक्षक समिती सांगली जिल्हा
मौलाना आझाद विचार मंच सांगली जिल्हा
माहिती अधिकार नियोजन समिती सांगली जिल्हा
संस्थापक अध्यक्ष अहमद नबीलाल मुंडे
९८९०८२५८५९
