इस्लामची बीजगणित (Algebra)अंकगणित (Mathematics)त्रिकोणमिति(Trigonometry) वर चर्चा.
अल - ख्वरिजमी (इ. स. ७९५ ते ८४७) याला जगभरात बीजगणित (Algebra) याचा जनक मानले गेले आहे अबू जफर मोहम्मद बिन मुसा अल ख्वरिजमीने अंकगणित (Mathematics) बीजगणित भूमिती आणि त्रिकोणमिति(Trigonometry) वर भरपूर लिखाण केले.जगात पहिल्यांदाच या गणित आणि भूगोल शास्त्रज्ञाने एक-दोन-तीन.... दहा, अशा शब्दात लिहिल्या जाणाऱ्या संख्यांना अंकाचे म्हणजे 1,2,3,4,5.......10 चे रूप दिले. हे अंक अरेबिक अंक(Arabic Numerals) म्हणून ओळखले जातात जगातील सर्व भाषिकांनी थोडेफार बदल करून याच अंकाचा आपल्या भाषेत समावेश करून घेतला आहे.
काही भाषांतर सर्रासपणे अरबिकचे वर दिलेल्या अंकप्रमाणे त्यांचे इंग्रजी रुपांतर वापरतात व त्यांना असे वाटते की हे अंक आकडे ब्रिटिशांनीच योजिले आहे.अल खवारीजमी संख्या शास्त्र संशोधन करताना दिलेल्या संख्या मिळवण्यासाठी विशिष्ट संख्येला तिनेच कितीदा गुनावे लागले तर अपेक्षित संख्या मिळेल याची माहिती दिली. ह्या प्रक्रियेला गणिताच्या भाषेत लोगरीदम(Logarithm) म्हणतात. लोग रिदम हे अल खवारिजमी यांच्या नावानेच इंग्रजीकरण आहे. या गणित प्रक्रियेचे उदाहरण म्हणजे १०= १०×१०×१० = १००० म्हणून १००० चा ३ हा लोग होय.अल ख्वारिजमिने अनेक पुस्तके लिहिली भूगोल आकारिक "सूरतुल अर्द", खगोल विज्ञान कविता "किताबूल जिज़" इतिहासा कविता "किताबुत तारीख" वगैरे त्याच्या अनमोल ग्रंथांची नावे आहेत.
त्यांच्या सर्वात महत्त्वाचा ग्रंथ म्हणजे " किताबुल मुख्तसर फिल हिसाब वल जब्र" हा होय.
ह्या ग्रंथात त्यांनी बीजगणिताची जगाला ओळख करून दिली आहे. या शास्त्राचे संपूर्ण नाव त्यांनी "अल जब्र वल मुकाबला " असे आयोजिले आहे.जब्र म्हणजे अंकाचे पून: स्थापनेच्या सहाय्याने हिशोब लावणे किंवा विस्कळीत अंकांना सुसंगत करणे आणि जमा - बाकीवर नजर ठेवणे हे होय. त्यांनी प्रथमच अंकाचे मूल्य व त्यांचे स्थान ठरविले.व्याख्येत नाम भारतीय संगणक तज्ञ पद्मश्री डॉक्टर विजय भटकर यांच्या मते अल खावरिजमी ने जर संख्यांचे अंगी आणखी करण केले नसते तर आज संगणक, इंटरनेट, मोबाईल फोन, डिजिटल साहित्य इत्यादी यासारखी उपकरणे अस्तित्वात च आलीच नसती.
पुस्तक संदर्भ : मोहम्मद पैगंबर साहेबांनी मानव समाजाला काय दिले?
लेखक : अनिस चिस्ती
पोस्ट : फिरोज शेख (अहमदनगर)
